I. Nguyên tắc đảm bảo an toàn phòng tránh đuối nước
1. Nguyên tắc cơ bản
– Loại bỏ nguy cơ gây đuối nước cho trẻ em tại cộng đồng, gia đình, trường học.
– Luôn cảnh giác, cẩn thận khi vui chơi gần các khu vực ao, hồ, sông, suối.
– Chấp hành các quy định khi tham gia giao thông đường thuỷ.
– Học bơi theo trường lớp và có người quản lí, đào tạo đảm bảo trách nhiệm; có phương tiện cứu hộ và sơ cứu kịp thời.
– Ra khỏi vùng nước khi cơ thể bắt đầu cảm thấy mệt mỏi.
– Người lớn và trẻ em cần nhớ số điện thoại và gọi cấp cứu (khi cần thiết) đến số 115 (cấp cứu y tế) hoặc 111 (Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em).
2. Chủ động đảm bảo an toàn phòng tránh đuối nước ở học sinh
a) Luôn cảnh giác, cẩn thận khi vui chơi gần các khu vực ao hồ, sông suối
Nhiều trường hợp trẻ em, học sinh bị đuối nước sau khi tan trường, đặc biệt là trong các buổi được nghỉ học, các em rủ nhau đi tắm, chơi đùa gần khu vực có vùng nước mở, vùng sình lầy. Học sinh không được chơi, đùa nghịch gần ao hồ, sông suối, kênh rạch, hố công trình, … nơi tiềm ẩn nguy cơ đuối nước; không tự ý hoặc rủ nhau đi tắm, đi bơi khi không có người lớn đi cùng, đặc biệt là trong thời gian được nghỉ học, nghỉ hè.
b) Chỉ bơi, lội khi có người lớn giám sát
Bơi trong môi trường nước ở bể bơi và bơi trong môi trường nước tự nhiên ở ao, hồ, sông suối hoàn toàn khác nhau. Các em có thể bơi rất tốt tại bể bơi, vì ở môi trường này các em đã được tiếp xúc nhiều nên quen và bể bơi luôn có nhiều người, tâm lí tự tin, khi bơi mệt có thể đu, bám vào dây phao, thành bể bơi,… Tuy nhiên, khi bơi ở ao hồ, sông suối, biển,… là môi trường mới, hoàn toàn khác, lạ lẫm, mức nước ở mỗi chỗ nông, sâu khác nhau; khi đang bơi ở vùng nước nông, nhiệt độ nước bình thường, nhưng khi bơi vào vùng nước sâu, nhiệt độ giảm gây cảm giác lạnh hoặc khi gặp các chướng ngại vật, gặp vùng nước xoáy,… sẽ làm giật mình dẫn đến hoảng loạn, mất bình tĩnh, quên những kĩ năng sơ đẳng để tự cứu đuối. Như vậy, nguy cơ gặp đuối nước sẽ rất cao nếu không có sự giám sát, hỗ trợ kịp thời từ người lớn.
Hiện nay, tình trạng trẻ em, học sinh biết bơi rủ nhau đi tắm, vui đùa ở ao, hồ, sông, biển là rất phổ biến ở nhiều nơi và thường không có người lớn đi cùng giám sát. Một số gia đình chủ quan khi cho các em đi tắm biển, cho là các bãi tắm đều có lực lượng cứu hộ nên không quản lí sát sao cũng có thể xảy ra tai nạn. Để đảm bảo an toàn các em hiểu và ý thức được những nguy cơ đuối nước sẽ xảy ra nếu không tuân thủ các nguyên tắc và chú ý an toàn.
c) Ra khỏi vùng nước khi cơ thể bắt đầu cảm thấy mệt mỏi
Khi bơi, nếu cảm thấy cơ thể lạnh, mệt mỏi, đuối sức, trẻ em, học sinh có thể sử dụng phương pháp nổi ngửa để nghỉ ngơi, hồi sức và từ từ ra khỏi vùng nước để đảm bảo an toàn.
Học sinh cần chú ý tránh các lỗi khi tham gia bơi, lội:
– Nhảy cắm đầu (dễ bị tai nạn khi gặp vùng nước nông hoặc vật nguy hiểm dưới đáy); bơi thi ở nơi không có chỉ dẫn (dễ gặp tai nạn bất ngờ).
– Bơi khi trời đã tối, có sấm chớp, mưa (dễ gặp tai nạn đuối nước).
– Không khởi động/ khởi động không kĩ hoặc vận động quá sức trước khi xuống nước (dễ bị chuột rút, chấn thương khớp vai, gối).
– Ăn uống khi đang bơi (dễ bị sặc nước).
– Đi bơi ngay sau khi ăn no (dễ bị nôn, dễ ngạt nước, máu lên não không đủ gây choáng váng, tạm mất ý thức, dễ gây chuột rút).
– Không thông báo cho gia đình biết khi cùng bạn đi bơi; rủ nhau đi tắm, vui chơi ở sông, hồ, ao, … khi được nghỉ học ở trường.
III. Phòng tránh đuối nước ở trẻ em, học sinh trong một số tình huống
1. Tại gia đình
Hơn 76% trẻ em bị đuối nước tại cộng đồng, trong đó có 22% trẻ em bị đuối nước ngay trong môi trường quanh nhà, thậm chí bị đuối nước ngay trong nhà tắm (theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội). Trẻ em, đặc biệt là trẻ ở lứa tuổi mầm non, có thể bị đuối nước trong xô chứa nước, dù mực nước rất thấp hay trong bồn tắm, dụng cụ chứa nước trong gia đình như chậu, xô, chum, vại lớn, bể nước, đồ chứa nước hoặc ở giếng, ao/ ao nuôi cá, nơi có vùng nước mở trong khuôn viên của gia đình.
a) Loại bỏ nguy cơ gây đuối nước
Các dụng cụ chứa, đựng nước trong gia đình như giếng, bể, lu chứa phải có nắp đậy và được che chắn cẩn thận, gài chốt chắc chắn, an toàn.
Các vật dụng chứa nước trong gia đình cần phải có nắp đậy an toàn
Gia đình có trẻ nhỏ tuyệt đối không được chứa, tích nước trong thùng, thau, xô, chậu,… Không để trẻ nhỏ vày, nghịch nước vì sẽ có nguy cơ rất cao gây tai nạn đuối nước nếu các em không được thường xuyên có người lớn bên cạnh giám sát, trông coi (như hình dưới).
Tuyệt đối không được chứa, đựng nước trong thau, chậu, … khi nhà có trẻ nhỏ
Ở những gia đình có hồ bơi, có ao cần phải được rào chắn chắc chắn, cẩn thận tạo môi trường an toàn phòng tránh tai nạn đuối nước đối với trẻ em, học sinh.
b) Giám sát
Đối với trẻ nhỏ ở lứa tuổi mầm non, phải thường xuyên có người giám sát, trông coi, không mải làm việc khác để trẻ nhỏ tự chơi một mình. Không để trẻ nhỏ một mình trong khi đi vệ sinh, rửa tay, chân trong nhà vệ sinh hoặc ở khu vực có vùng nước mở (giếng, ao, hồ, khe rạch nước,…), khi ở nhà, trường/ lớp/ nhà trẻ mầm non.
Giám sát trẻ em, học sinh khi ra khỏi nhà: học sinh phải nói cho gia đình biết là đi đâu, làm gì, cùng với ai, trong bao lâu. Khi thấy các em rủ nhau đi tắm, vui chơi ở khu vực có vùng nước mở thì có biện pháp giám sát, bảo vệ.
c) Nhắc nhở
Cha mẹ, thầy cô thường xuyên nhắc nhở trẻ em, học sinh về các biện pháp phòng tránh đuối nước thường gặp phải tại môi trường an toàn mà các em đang sinh sống. Chỉ bảo cho trẻ nhỏ, học sinh không chơi đùa với nước khi không có sự giám sát của người lớn; dạy cho trẻ nhận biết những khu vực có nguy cơ bị đuối nước. Việc nhắc nhở, chỉ bảo này phải được thực hiện thường xuyên, liên tục và kiên trì sẽ giúp cho các em dần hình thành ý thức, thói quen tự bảo vệ bản thân.
Hằng ngày, giáo viên dạy tiết cuối trước khi tan trường, cần nhắc nhở học sinh về phòng tránh đuối nước. Giáo viên chủ nhiệm phải thông tin, nhắc nhở kịp thời đến cha mẹ học sinh về các buổi được nghỉ học ở trường theo thời khoá biểu, đặc biệt là các buổi, tiết nghỉ đột xuất để phối hợp giám sát, đảm bảo an toàn cho học sinh.
2. Khi vui chơi, hoạt động tại cộng đồng gần vùng nước mở
Tình trạng xây dựng các công trình, đào bới khai thác cát (tạo ra vùng nước sâu, xoáy nước), để lại các hố, ao sâu gây nguy hiểm như hố tôi vôi, hố lấy đất làm gạch ngói, hố lấy cát, hố lấy nước tưới hoa màu, hố cột điện, ao nuôi cá,… không có biển cảnh báo và hàng rào chắn an toàn dẫn đến rất dễ xảy ra tai nạn đuối nước. Thầy cô, cha mẹ và gia đình cần nhắc nhở, lưu ý con em, học sinh với tình trạng thiếu an toàn của môi trường sống trong cộng đồng hiện nay.
Những hình ảnh dưới đây minh hoạ điển hình cho những nơi thiếu an toàn, tiềm ẩn nguy cơ cao xảy ra đuối nước đối với trẻ em, học sinh.
Ao, hố nước nơi công cộng không có rào chắn
Hồ thuỷ điện không có biển cảnh báo nguy hiểm, cấm bơi, lội
Hố chứa nước không có biển cảnh báo, không có rào chắn, không lấp sau khi sử dụng 
Ao ở trong khu dân cư không có rào chắn
Cống thoát nước công cộng không có nắp đậy, hố chôn cột điện không lấp 
Ao nuôi cá tại gia đình không có rào chắn an toàn
3. Khi tham gia giao thông đường thuỷ
a) Trước khi lên các phương tiện giao thông đường thuỷ
Tuân thủ nguyên tắc an toàn khi lên, xuống các phương tiện giao thông đường thuỷ (đò, tàu, thuyền, ghe,…) theo hướng dẫn của chủ phương tiện hoặc bảng chỉ dẫn tại bến đò, bến tàu. Luôn ghi nhớ khi lên phương tiện giao thông đường thuỷ phải mặc áo phao và quan sát vị trí các thiết bị cứu sinh để chủ động sử dụng khi không may gặp sự cố để đảm bảo an toàn cho bản thân. Sử dụng các thiết bị để liên hệ gọi sự hỗ trợ kịp thời (khi cần). Không đi khi thời tiết xấu (sắp hoặc đang có mưa to, gió lớn, giông bão,…).
Quan sát và không đi các phương tiện giao thông đường thuỷ khi thấy số lượng người trên các phương tiện này vượt quá số người quy định, vì nguy cơ xảy ra tai nạn chìm, lật các phương tiện là rất cao (đặc biệt là các thuyền, ghe, đò nhỏ) và không lên các phương tiện giao thông đường thuỷ khi thấy các phương tiện này không có dụng cụ cứu sinh như phao, dụng cụ nổi cứu sinh,…
Khi lên, xuống các phương tiện giao thông đường thuỷ phải tuân thủ theo hướng dẫn của chủ phương tiện, xếp hàng trật tự, không chen lấn, đùa nghịch; không lên, xuống đò, thuyền, ghe,… từ mạn thuyền vì sẽ làm phương tiện tròng trành các em có thể bị ngã gây tai nạn.
Buộc chặt lại dây giày, quai mũ, nón, cặp sách,… cho gọn gàng, chắc chắn để di chuyển thuận tiện khi lên, xuống các phương tiện giao thông đường thuỷ.
b) Khi ở trên các phương tiện giao thông đường thuỷ
Trẻ em, học sinh luôn phải mặc áo phao và ngồi vào chỗ theo quy định trong suốt thời gian tham gia giao thông đường thuỷ. Để gọn gàng, xếp các vật dụng cá nhân theo quy định, theo hướng dẫn của chủ phương tiện; không mang các vật dụng cá nhân cồng kềnh trên người để thuận tiện xử lí các tình huống, sự cố khi tham gia giao thông đường thuỷ.
Không đi lại, di chuyển trong khi các phương tiện đang lưu thông (trừ trường hợp thật cần thiết), vì có thể làm phương tiện bị tròng trành, gây nguy hiểm. Không vui đùa, tạo dáng chụp ảnh, thò tay, chân xuống nước sẽ gây sao nhãng, có thể bị ngã xuống nước, xảy ra tai nạn cho bản thân.
Khi tham gia giao thông đường thuỷ ở các phương tiện lớn, ví dụ như tàu thuỷ,… phải ngồi trật tự, không thò đầu, tay, chân ra ngoài cửa sổ vì dễ bị tác động của các vật khác bên ngoài. Không nghịch các thiết bị trên các phương tiện vì có thể làm ảnh hưởng đến sự vận hành và việc đảm bảo an toàn của cả phương tiện, hành khách khác. Cần nhớ vị trí đặt các dụng cụ như phao, dụng cụ nổi cứu sinh để bình tĩnh, khẩn trương xử lí khi có sự cố xảy ra.
c) Trường hợp không may phương tiện giao thông đường thuỷ gặp sự cố
Khi gặp sự cố phải bình tĩnh, không hoảng loạn, tuyệt đối tuân thủ theo hướng dẫn của người điều khiển phương tiện hoặc người phục vụ trên phương tiện đó. Nếu có hoả hoạn trên tàu khi cửa bị đóng chặt cần phá cửa kính, thoát ra hoặc lấy vải, quần áo thấm nước quấn quanh đầu, chạy ra ngoài. Chỉ rời tàu khi có thông báo của thuyền trường và theo hướng dẫn của nhân viên trên tàu.
4. Khi hoạt động trong môi trường nước
Không nhảy cắm đầu, thi bơi ở những nơi không có biển chỉ dẫn vì có thể tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn bởi những vật dưới nước mà các em không nhìn thấy, hoặc gặp vùng nước sâu, nước xoáy, vùng nước nguy hiểm. Trẻ em, học sinh tuyệt đối không được tắm, bơi ở những nơi nước sâu, chảy xiết, xoáy, kể cả khi có sự giám sát của người lớn, người biết bơi giỏi. Ngay cả khi tắm ở các bãi tắm được phép hoạt động thì các em vẫn phải tuân thủ các quy định, biết các kĩ năng phòng tránh đuối nước để tự cứu mình trước khi có sự ứng cứu của người khác.
Trẻ em, học sinh không được tự ý rủ nhau đi tắm, chơi đùa trên hồ, đập, sông. Có nhiều trường hợp học sinh tử vong tập thể do đuối nước vì rủ nhau đi tắm ở hồ, sông,… Thường khi một bạn bị đuối nước, các bạn khác tìm cách cứu nhưng không nắm được các kĩ năng cứu đuối an toàn kéo theo đuối nước tập thể.
Một số vụ đuối nước điển hình như vụ đuối nước tại hồ Tuy Lai, Mỹ Đức, Hà Nội năm 2012. Có tám nữ sinh lớp 7, lớp 8 rủ nhau ra hồ chơi, một bạn trượt chân, các bạn khác nắm tay nhau cứu bạn nhưng bị rơi xuống hồ, đều tử vong. Vụ tám học sinh đá bóng ở bãi gần sông Đà, Hoà Bình năm 2019. Trong khi chơi, bóng bị rơi xuống sông, một em bơi ra lấy nhưng gặp vùng nước xoáy hút vào, các em khác thấy bạn bị đuối nước cùng nhảy xuống cứu bạn và đều bị tử vong. Một vụ việc khác là một nhóm học sinh lớp 8 ở Nghệ An tổ chức liên hoan chia tay một bạn chuyển trường, vui chơi ngoài trời gần đập nước thuỷ lợi, một học sinh bị trượt chân, rơi xuống nước, bốn học sinh khác lần lượt nắm tay nhau kéo lên, nhưng cả năm em đều bị dòng nước kéo chìm xuống.
5. Khi xảy ra thiên tai, lũ lụt
Một số chú ý chính về nguy cơ khi có lũ lụt:
Khi nước lũ mạnh, chảy xiết có thể làm cuốn trôi cây cối, ô tô và các vật thể lớn khác, tuyệt đối không được đi vào vùng nước chảy xiết, ngay cả khi nước cạn.
Nước lũ thường đục, đi vào có thể dễ bị vào vùng nước sâu, vùng nước nguy hiểm.
Đi trong nước lũ vô cùng nguy hiểm, chân có thể bị mắc kẹt bởi các vật thể dưới nước như nắp cống, dẫm phải các vật sắc, nhọn nguy hiểm khác mà chúng ta không thể nhìn thấy được.
Điện có thể truyền qua nước và gây nguy cơ chết người. Hãy chú ý ngắt tất cả các nguồn điện nếu nhà bị ngập.
Không đi vào vùng nước lũ. Cho dù nước không chảy nhưng có hại cho sức khoẻ và có thể bị điện giật hoặc bị kẹt bởi các vật thể dưới chân. Tránh nước lũ bất cứ nơi nào có thể.
Bất cứ khi nào ở trong hoặc gần vùng nước lũ, hãy luôn mặc áo phao để phòng trường hợp không may bị rơi vào nước lũ.
Luôn tuân theo hướng dẫn của chính quyền địa phương.
Luôn sẵn sàng các kế hoạch như: di tản, chuẩn bị trước lương thực, thực phẩm, nhiên liệu, kê cao đồ đạc/ vật dụng có giá trị cao hơn mặt nước lũ để tránh bị ngập nước.
Tổ GDTC-GDQPAN Trường THPT Chuyên Thăng Long – Đà Lạt
